Վանի Սուրբ Թովմաս հայկական վանական համալիրը կիսավեր, լքված եւ անմխիթար վիճակում է։ Գանձ որոնողների եւ վատ կլիմայական պայմանների պատճառով զգալիորեն վնասված համալիրն այսօր վերականգնման ու խնամքի կարիք ունի։
Ըստ Ermenihaber-ի, հակառակ թուրքական իշխանություններին ուղղված բազմաթիվ հորդորների, վանական համալիրը բարեկարգելու եւ պահպանելու համար դեռեւս որևէ միջոց չի ձեռնարկվել:
Թովմաս առաքյալի մասունքների ամփոփման նպատակով 11-րդ դարում կառուցված եկեղեցին Վանա լճի անմիջական հարեւանությամբ՝ ծովի մակերեւույթից 2000 մետր բարձրության բլրի գագաթին է։
Կայքը նշել է, որ կիսավեր լինելու պատճառով այսօր նաեւ զբոսաշրջիկների կողմից անտեսված պատմական կառույցը վերականգնվելու եւ համապատասխան խնամքի դեպքում կարող է զբոսաշրջության կարեւոր կենտրոնի վերածվել։ Հայկական վանքի տարածքը մի կողմից գանձ որոնողների թիրախում է, մյուս կողմից ամռանը անասունների համար ժամանակավոր գոմի է վերածվում:
Ավելի վաղ թուրքական NTV լրատվական կայքը հայտնել էր մեկ այլ հայկական վանական համալիրի՝ այժմյան Թուրքիայի արեւմտյան Իզմիթի շրջանում գտնվող 605-ամյա Արմաշի Չարխափան Սուրբ Աստվածածին հայկական վանքի լքված ու անմխիթար վիճակի մասին:
Կայքը նշել է, որ աղյուսաշեն վանքի տարածքը, որտեղ 1889-ականներին կառուցվել է դպրատուն, այսօր կիսավեր է եւ ամբողջովին խոտերով ծածկված: Տեղի բնակիչները վանքի ամբողջ տարածքը աղբավայրի են վերածել: Այդուհանդերձ, բնակիչները վանական համալիրի վերականգնման եւ այն զբոսաշրջային կենտրոնի վերածելու հարցով դիմել են Քոջաելիի քաղաքապետարան: Ըստ NTV կայքի՝ առաջիկայում վանքը կվերականգնվի:
Աքմեշեի (Արմաշ) գյուղապետ Ռահիմ Վարոլը նշել է, որ Արմաշի դպրատունը Թուրքիայի ամենահին դպրատներից մեկն է:
Արմաշի Չարխափան Սուրբ Աստվածածին հայկական վանքը հիմնադրվել է 1416-ին: Նախքան Արմաշ գյուղի հիմնումը բնակավայրը եղել է հունաբնակ: 1416-ին հույները հրդեհել եւ լքել են այն, եւ այդտեղ են հաստատվել Մարաշից գաղթած ու հարեւանությամբ ապաստանած հայերը: Տեղանունը «Մարաշի» տարափոխված վերաձայնությունն է:
Մինչեւ Կ. Պոլսի հայոց պատրիարքության ստեղծումը (1461) Արմաշի Չարխափան Ս. Աստվածածին վանքը եղել է Արեւելյան Թրակիայի վանական կենտրոնը: 18-րդ դարում վանքի տարածքում հիմնվել է մատենադարանի շենքը, իսկ 1804-ին Չակր Հասանն իր թշնամուն ապաստան տալու համար իբրեւ վրիժառություն ավերել է վանքը: 1820 թվականին վանքը վերակառուցվել է, 1864-ին ստեղծվել է տպարան: Կ. Պոլսի հայոց պատրիարք (1888–1894) Խորեն Աշըգյանը չի հրաժարվել Արմաշի վանքը «թրքահայոց Վենետիկը» դարձնելու նվիրական ծրագրից եւ 1889-ին պատմական համալիրի տարածքում հիմնել է դպրատունը: Արմաշի Չարխափան Սուրբ Աստվածածին վանքը եղել է նաեւ գրչության կենտրոն:
