Հայկական ուսումնասիրությունների ԱՆԻ կենտրոնը շարունակում է ներկայացնել Հայաստանի շրջաններն ու գյուղերը 1831 թվականի տվյալներով: Համեմատաբար համակարգված ձևով առաջին անգամ Հայաստանում մարդահամար անց է կացվել 1831-ին, երբ Պարսկաստանի կազմից Հայաստանը՝ Արևելյան Հայաստանը, անցել էր ցարական Ռուսաստանի տիրապետության տակ: Այսօր ներկայացնում ենք Ախուրյանի շրջանը, իսկ առաջիկայում ներկայացնելու ենք նաև շրջանի բոլոր գյուղերը մեկ առ մեկ ըստ 1831, 1873, 1886, 1897, 1908, 1914, 1916, 1919, 1922, 1926 և 1931 թվականների տվյալների՝ նշելով բնակավայրի ինչպես հին, այնպես էլ նոր անունները:
1831 թվականի տվյալներով՝ այսօրվա Շիրակի մարզի Ախուրյանի շրջանում եղել է բնակեցված 34 գյուղ 9.403 ընդհանուր բնակչությամբ, որից 9.070-ը՝ հայ, 333-ը՝ այլ, բայց ոչ իսլամ:
Զավեն Կորկոտյանի “Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)” աշխատության համաձայն՝ Ախուրյանի (Կորկոտյանի գրքում՝ Լենինականի) շրջանում եղել է նաև 1.359 հոգի հաշվարկված հայ և 400 հոգի իսլամ բնակչություն:
Այսպիսով, 1831-ին Ախուրյանի շրջանում ընդամենը եղել է 11.162 բնակիչ, որից 10.429-ը՝ հայ, 400-ը՝ իսլամ, 333-ը՝ այլ:
Ներկայացնում ենք բոլոր գյուղերը այբբենական կարգով, նշելով նաև, թե գյուղերում որքան է եղել ազգաբնակչության քանակը.
1. Աղբուլաղ 152 հոգի, բոլորը՝ հայ
2. Աղքիլիսա 219 հոգի, բոլորը՝ հայ
3. Ավդիբեկ 133 հոգի, բոլորը՝ հայ
4. Արըխվալի 3-րդ 221 հոգի, բոլորը՝ հայ
5. Բայանդուր 502 հոգի, որից 176-ը՝ հայ, 326-ը՝ այլ
6. Դահարլի 307 հոգի, բոլորը՝ հայ
7. Դարբանդ 162 հոգի, բոլորը՝ հայ
8. Դիրաքլար 151 հոգի, բոլորը՝ հայ
9. Դուզքենդ 456 հոգի, բոլորը՝ հայ
10. Քափադոլլակ 159 հոգի, բոլորը՝ հայ
11. Թափանլի 73 հոգի, բոլորը՝ հայ
12. Թոփառլի 327 հոգի, բոլորը՝ հայ
13. Իլխիաբի 434 հոգի, բոլորը՝ հայ
14. Կապս 166 հոգի, բոլորը՝ հայ
15. Հաջի Նազար 414 հոգի, բոլորը՝ հայ
16. Ղալթաղչի 195 հոգի, բոլորը՝ հայ
17. Ղանլիջա ներքին 247 հոգի, բոլորը՝ հայ
18. Ղանլիջա վերին 109 հոգի, բոլորը՝ հայ
19. Ղարաբոյա 69 հոգի, բոլորը՝ հայ
20. Ղարալ 108 հոգի, բոլորը՝ հայ
21. Ղարաքիլիսա խլի 1.450 հոգի, բոլորը՝ հայ
22. Ղոնախղռան 192 հոգի, բոլորը՝ հայ
23. Ճլոխան 109 հոգի, բոլորը՝ հայ
24. Յասաղուլ 332 հոգի, բոլորը՝ հայ
25. Նալբանդ 161 հոգի, բոլորը՝ հայ
26. Օրթաքիլիսա 231 հոգի, բոլորը՝ հայ
27. Չրախլի 124 հոգի, բոլորը՝ հայ
28. Պարնի մեծ 505 հոգի, բոլորը՝ հայ
29. Ջաջուռ 486 հոգի, բոլորը՝ հայ
30. Սարիար մեծ 217 հոգի, որից 210-ը՝ հայ, 7-ը՝ այլ
31. Քյափանակ մեծ 512 հոգի, բոլորը՝ հայ
32. Քյափանակ փոքր 101 հոգի, բոլորը՝ հայ
33. Քեթի մեծ 258 հոգի, բոլորը՝ հայ
34. Քեթի փոքր 121 հոգի, բոլորը՝ հայ
Այսպիսով, 1831 թվականին Ախուրյանի շրջանի ամենամեծ բնակավայրը եղել է Ղարաքիլիսա խլին կամ Փոքր Ղարաքիլիսան, այսօրվա Ազատանը 1.450 բնակչությամբ:
Պատրաստեց Թաթուլ Հակոբյանը
Լուսանկարը՝ Անդրանիկ Քեշիշյանի
Դիտել նաև՝
