ՆԱԽԱԳԱՀ ՌՈԲԵՐՏ ՔՈՉԱՐՅԱՆԻ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄԸ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ՀԵՌՈՒՍՏԱԸՆԿԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՆԵՐԿԱՅԱՑՈՒՑԻՉՆԵՐԻ ՀԵՏ
http://www.president.am/till2008/news.president/arm/?sub=press&id=39&from=0&year=1999
16.11.1999թ.
ՌՈԲԵՐՏ ՔՈՉԱՐՅԱՆ – Հոկտեմբերի 27-ի ողբերգական դեպքերից հետո սա իմ առաջին հանդիպումն է լրագրողների հետ: Հասկանում եմ, որ բավականին հարցեր են կուտակվել, որոնց վերաբերյալ ես պատրաստ եմ այսօր պարզաբանումներ տալ, եւ մեր հանդիպման նպատակը հենց դա է:
Հոկտեմբերի 27-ից հետո երկիրը հայտնվեց մի նոր իրավիճակում: Բավական երկարատեւ աշխատանքի շնորհիվ մենք ձեռք էինք բերել քաղաքական կայունություն, տնտեսական զարգացման բավական լուրջ միտումներ. եւ բոլորս հուսով էինք, որ սկսած գործն իր շարունակությունը կունենա եւ երկրի ու մեր ժողովրդի համար կբերի դրական հետեւանքներ: Բայց հոկտեմբերի 27-ի ոճրագործությունը կասեցրեց այդ ամենը: Երկիրը հայտնվեց մի նոր իրավիճակում, երբ մենք պետք է գրեթե զրոյից սկսենք աշխատել կայունությունը վերականգնելու համար: Մենք պետք է համոզենք ամբողջ աշխարհին, որ երկիրը հուսալի է նաեւ տնտեսական գործունեության համար, պետք է բավական ակտիվ աշխատենք մեր ժողովրդի մոտ պետական ինստիտուտների նկատմամբ վստահությունը վերականգնելու համար: Մեզ մեծ ու ծանր աշխատանք է սպասվում:
Պետք է ասեմ, որ երկիրն այս դեպքերից հետո կանգնած էր նոր հնարավոր ցնցումների առաջ, որոնք հաջողվեց հաղթահարել: Այդ տեսակետից ես գոհունակություն պետք է հայտնեմ մեր քաղաքական ուժերի,կուսակցությունների, հատկապես պառլամենտական կուսակցությունների ցուցաբերած քաղաքական իմաստնության եւ սթափության առթիվ: Շատ արագ ընտրվեցին Ազգային Ժողովի նախագահը եւ տեղակալները, ձեւավորվեց կառավարությունը, եւ կարելի է շատ ավելի հանգիստ շունչ քաշել, փորձել անցնել կառուցողական, գործնական ու շատ ակտիվ աշխատանքի: Սա է այսօրվա վիճակը: Եվ, իհարկե, գնահատականներ պետք է տրվեն 27-ի դեպքերին, բայց, կարծում եմ, դրա համար ժամանակ է պետք: Առաջին հերթին ժամանակ է պետք հետաքննությունը ավարտելու համար, որից հետո բոլորիս համար շատ ավելի պարզ ու հասկանալի կլինի, թե ինչ կարգի գնահատական մենք կտանք այդ երեւույթին:
Մինչեւ հարցերին անցնելը, ես կցանկանայի որոշ հարցերի պատասխանն ինքս տալ: Գիտեմ, որ ես ձեզանից այդ հարցերն անպայման կլսեմ, գիտեմ, որ ժողովրդին այդ հարցերը հուզում են:
Առաջինը. ինչո՞ւ նախագահը չդիմեց ժողովրդին: Անձնական շփումների ժամանակ անընդհատ այս հարցադրումը հնչում էր: Անկեղծ պետք է ասեմ, որ առաջին երկու-երեք օրվա ընթացքում դա ֆիզիկապես ուղղակի հնարավոր չէր: Ես ամբողջ գիշեր զբաղված էի պատանդների ազատմամբ, ընդհանրապես դեպքի վայրում էի եւ զբաղվում էի օպերացիայի ընդհանուր կոորդիանացիայով: Գիշերը չքնելով, մյուս օրը շատ ակտիվ աշխատանք էի տանում քաղաքական ուժերի, տարբեր կուսակցությունների, բանակի հետ, որովհետեւ իրավիճակը բավականին նյարդային էր, եւ պետք էր անել ամեն ինչ, որ վիճակից ելնելով այլ զարգացումներ տեղի չունենային:
Ես, փաստորեն, միակ օրինական պաշտոնյան էի երկրում, եւ ամբողջ ծանրաբեռնվածությունն իմ ուսերին էր: Նույնիսկ ասեմ, որ մեր շենքում կամերաներն արդեն տեղադրված էին հատուկ իմ դիմումը ձայնագրելու համար, բայց երկրորդ, թե երրորդ օրը ես ազատվել եմ միայն գիշերը մեկին եւ հայտնաբերել, որ սափրված չեմ եւ վիճակս վիճակ չէ ելույթ ունենալու համար: Այդ վիճակում չեմ կարծում, որ մեծ օպտիմիզմ կներշնչեի մեր ժողովրդին: Հետո սկսվեց հուղարկավորությունը, բազմաթիվ պատվիրակություններ ժամանեցին, որից հետո կառավարության ձեւավորումը, եւ այստեղ կային երեւույթներ, որոնց այն ժամանակ ես շատ խիստ գնահատականներ կտայի: Հասկանալով, որ դա կարող է սրել վիճակը, լրացուցիչ լարվածություն ստեղծել եւ ոչ թե հնարավոր լուծումների բերել, ես որոշեցի այդ քայլին չդիմել: Հիմա շատ ավելի հանգիստ իրավիճակում, երբ ձեւավորված է կառավարությունը, ես ասում եմ, որ իմ դիմումը չի եղել հենց այդ պատճառներով:
Երկրորդ հարցը: Ես, իհարկե, հնարավորության չափով հետեւում էի մամուլի գնահատականներին: Միշտ հնչում էր այն միտքը, թե Հայաստանում կա քաղաքական ճգնաժամ: Արդյո՞ք եղել է Հայաստանում քաղաքական ճգնաժամ, թե՝ ոչ: Իմ պատասխանը միանշանակ է՝ ոչ: Այո, եղել է ֆորս մաժորային վիճակ: Եղել է շատ ծանր իրավիճակ: Բայց բոլոր քաղաքական ուժերը, հատկապես պառլամենտական ուժերը, իրենց հայտարարություններով եւ իրենց քայլերով միանշանակ սատար են կանգնել երկրի նախագահին: Դատապարտել են հոկտեմբերի 27-ի դեպքերը եւ միանշանակ կոչ են արել բոլոր հնարավոր ջանքերը գործադրել այդ երեւույթի հետեւանքների հաղթահարման համար: Սա նշանակում է, որ այդ ճգնաժամից դուրս գալու քայլերի վերաբերյալ քաղաքական ուժերի, իշխանության տարբեր թեւերի միջեւ հակասություն չկար: Եվ այն մթնոլորտը, որում ընտրվեցին Ազգային Ժողովի նախագահը եւ տեղակալները, ցույց էր տալիս, որ իսկապես երկրում կար շատ ծանր իրավիճակ, բայց չկար քաղաքական ճգնաժամ: Սա կարեւոր է, քանի որ խոսում է երկրի վարկանիշի մասին, երկրի նկատմամբ ամբողջ աշխարհի վերաբերմունքի մասին: Մեկ դեպքում հնարավոր է, որ նման իրադարձություններից հետո երկիրն ընկնում է խորը քաղաքական ճգնաժամի մեջ, մեկ այլ դեպքում՝ երբ որ երկիրը նման իրադարձություններից հետո, համախմբված բոլոր քաղաքական ուժերի հետ, փորձում է հաղթահարել ահաբեկչական գործողության հետեւանքները:
Այս երկու հարցը կարեւոր էի համարում: Հիմա պատրաստ եմ պատասխանել ձեր հարցերին:
Արմեն Արզումանյան, Ազգային հեռուստատեսություն – Պարոն Նախագահ, հոկտեմբերի 27-ին խորհրդարանում տեղի ունեցած ոճրագործությունը սովորական չէ որեւէ երկրի համար: Սակայն նաեւ սովորական չեն դրան հետեւած իրադարձությունները, մասնավորապես, ի նկատի ունեմ բանակի հայտարարությունը: Այնուհետեւ մամուլում հրապարակված, չգիտեմ եղել են, թե՝ ոչ, պահանջները կաբինետի ձեւավորման շուրջ: Արդյո՞ք տեղի են ունենում Վազգեն Սարգսյանի այն կանխատեսումները, որ եթե ինքը չզբաղվի քաղաքականությամբ, ապա բանակն ինքն է մտնելու քաղաքականության մեջ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Երեւի այդ հայտարարության նկատմամբ իմ վերաբերմունքի մասի՞ն է խոսքը: Վերաբերմունքս բացասական է: Միանշանակ: Ես կարող եմ հասկանալ շարժառիթները, կարող եմ հասկանալ իրավիճակը, կարող եմ փորձել նաեւ բացատրել, բայց բանակը քաղաքական հայտարարություններ չպետք է անի: Ես գիտեմ նաեւ, որ բանակում եւս այս ամենը շատ լավ հասկանում են: Ինձ բացատրում են, որ սա պահից բխող երեւույթ էր: Ես հավատում եմ, որ իսկապես պահից բխող երեւույթ էր, քանի որ Վազգեն Սարգսյանը բանակի համար, մեր հրամանատարական կազմի համար միայն նախարար չէր, կամ վարչապետ չէր: Նա շատ ավելի մեծ նշանակություն ուներ եւ որպես ընկեր, եւ որպես գործընկեր: Այդ առումով, կրկնում եմ, կարելի է հասկանալ, կարելի է հանդուրժողոկան լինել: Մեկ ուրիշ հարց է, որ այդ օրերին բանակում հայտնվեցին մարդիկ, որոնք իրավունք չունեին լինել բանակում, եւ որոնք հրահրում էին, որոնց, հավանաբար, ձեռնտու էր վիճակի ապակայունացումը, եւ փորձում էին հրահրելով, ապակայունացնելով վիճակը պղտոր ջրում ձուկ որսալ: Սա է մտահոգիչ: Եվ ասեմ, որ սա միանշանակ ընդունվում է բանակի կողմից: Սրա բացատրությունը եւս մեկն էր՝ տվյալ պահի անվստահության, նյարդային մթնոլորտը հնարավորություն ստեղծեց նման երեւույթների համար: Այն, իմ կարծիքով, հաղթահարված է, եւ պետք է լուրջ աշխատենք, որ նման երեւույթներ հետագայում ընդհանրապես չլինեն: Բայց, այնուամենայնիվ, այդ վիճակը կար, եւ լավ է, որ հաջողվեց այդ փորձությունը հաղթահարել իսկապես քաղաքակիրթ ճանապարհով:
Արմեն Արզումանյան, Ազգային հեռուստատեսություն – Պարոն Նախագահ, իսկ գիշերը եղե՞լ է ցուցակ, բանակի կողմից առաջարկած կաբինետի կազմ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Այո, ցուցակ եղել է: Ուղղակի ես հետո պարզեցի, որ այդ ցուցակի հետ բանակը կապ չուներ: Գիշերը, ժամը, երեւի թե տասին մոտ, կարող եմ սխալվել, որովհետեւ այն ժամանակ չէի մտածում արձանագրել ժամը, զբաղված էի պատանդների, Ազգային Ժողովի պատգամավորների ազատ արձակման գործընթացով, ինձ մոտ բանակի անունից եկել էր մի պատվիրակություն, որոնց ես ընդունեցի, դեռ չհասկանալով, թե ինչ է կատարվում: Եվ պարզվեց, որ պատվիրակության մեջ ընդամենը երկու բանակային կար, մյուսները բանակի հետ ուղղակի առնչություն չունեին: Կազմած էր մոտ տասը հոգուց բաղկացած ցուցակ, գուցե մի քիչ ավելի շատ, ես չեմ հաշվել: Ինձ ներկայացվեց այդ ցուցակը, եւ ասվեց ուղղակի հետեւյալը՝ որ վիճակը պայթունավտանգ է, որ հնարավոր չէ զսպել մարդկանց, որ հնարավոր չէ որեւէ բան անել եւ միայն վիճակը կփրկի այն, ինչ ներկայացված է այդ թղթում՝ այդ նշանակումները: Ցուցակը բացելով, ես կարդացի ազգանուններ վարչապետի, գլխավոր դատախազի պաշտոնների համար, փոխվարչապետի, ավելի ճիշտ, նման ինստիտուտ մենք չունենք, այսպես կոչված, համակարգող նախարարի պաշտոնի համար, ազգային անվտանգության եւ ներքին գործերի նախարարների համար… Ես կարծում եմ, որ հասկանալի է, թե դա ինչպիսի արձագանք պետք է առաջացներ ինձ մոտ: Ես բավական խիստ եւ կոպիտ ասել եմ, որ այդպիսի բան չի լինի, եւ այն ժամանակ առաջին անգամ ինձնից հնչեց հրաժարական բառը: Ես ասել եմ ուղղակի հետեւյալը՝ որ չեմ հավատում, թե բանակից այս պահին նման պահանջ կարող է լինել: Այս ամեն ինչը վերջացնելուց հետո ես գալու եմ ՊՆ եւ պարզելու, թե ումից է գալիս այդ ցուցակը: Եթե պարզվի, որ սա իսկապես բանակից է գալիս, ապա ես ինձ չեմ տեսնում Հայաստանի Հանրապետության նախագահի պաշտոնում, քանի որ ես նաեւ բանակի գլխավոր հրամանատարն եմ, եւ նման կարգի պահանջներ այս պահին եւ անբարոյական են, եւ անհասկանալի են, եւ անընդունելի են: Այս կտրվածքով հնչեց նաեւ իմ հրաժարականի մասին հայտարարությունը: Այս ամենից հետո ես պարզել եմ, որ, այո, բանակը կապ չուներ: Հիմնականում այն մարդիկ էին, ովքեր հենց այդ պահին փորձում էին կրքերը բորբոքված վիճակն օգտագործել իրենց խնդիրները լուծելու համար: Միանշանակ, իմ գնահատականը սա է: Որովհետեւ բանակի կազմի բոլոր հրամանատարները, որոնք շատ ակտիվ մասնակցել են մարտական գործողություններին, իրենց շատ վատ զգացին, լսելով, որ այդպիսի երեւույթ է տեղի ունեցել:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Պարոն Նախագահ, շարունակելով այդ հարցը… Այնուամենայնիվ, եթե դա պաշտպանության նախարարության կոլեգիան չէր, բոլոր գեներալները չէին, հրամանատարները չէին, ես կուզենայի, այնուամենայնիվ, որ Դուք ասեիք, ովքե՞ր են այն մարդիկ, որոնք բանակի հետ կապ չունեին, բայց ներկայանում էին բանակի անունից: Սա մեկ: Եվ երկրորդ, այդ հայտարարության մեջ պահանջվել էր Սերժ Սարգսյանի, Սուրեն Աբրահամյանի, Աղվան Հովսեփյանի հրաժարականները…
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Բայց հայտարարության մասին չէր խոսքը: Խոսքը ցուցակի մասին էր… Ուրեմն, կոնկրետ անձանց մասին: Այդ ցուցակը ինձ փոխանցեց Անդրանիկ Քոչարյանը, որն ընդհանրապես կապ չունի բանակի հետ:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Նշանակումների, թե՞ հրաժարականների պահանջը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Նշանակումների վերաբերյալ առաջարկեց ինձ Անդրանիկ Քոչարյանը, ինքը կար այդ ցուցակում, որպես փոխվարչապետ, այդպես ասեմ… Այդ ցուցակում վարչապետի պաշտոնում առաջարկվում էր Վահան Շիրխանյանը, որին, ես իր նախկին պաշտոնում նշանակեցի վարչապետի խնդրանքով: Այդ ցուցակում կային նաեւ ուրիշներ: Կային նաեւ մարդիկ, ովքեր ասացին, որ իրենք տեղյակ չէին, իրենց հետ ոչ ոք չի խորհրդակցել եւ իրենց ազգանուններն ուղղակի եղել են այդ ցուցակի մեջ: Դրա համար ես չեմ ուզում նույնիսկ անուններ տալ: Ես տվել եմ միայն այն մարդկանց անունները, ովքեր այդ մասին, հստակ գիտեմ, որ տեղյակ էին եւ այդ ցուցակի հեղինակ էին:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Ուժայինների հրաժարականը պահանջողները նույնպե՞ս նրանք էին…
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Ուժայինների մասին… Հրաժարականի պահանջն ինձ համար եւս հասկանալի էր: Իմ մոտեցումը հետեւյալն է. եթե հիշում եք, ես հայտարարել եմ, որ կառավարություն այլեւս գոյություն չունի, բոլոր նախարարները պաշտոնակատարներ են եւ, ըստ օրենքի, պատավոր են իրենց պարտականությունները շարունակել մինչեւ նոր կառավարության ձեւավորումը: Եվ այդպես էլ եղավ: Սերժ Սարգսյանը եւ Սուրեն Աբրահամյանը նախարար չեն իմ վերջին հրամանագիրը ստորագրելուց հետո: Մինչ այդ նրանք կատարում էին նախարարների պաշտոնակատար լինելու իրենց պարտականությունները: Չի կարելի նման պահերին, երբ գլխատված էր կառավարությունն ընդհանրապես, երբ ամբողջ կառավարության կազմում պաշտոնակատարներ էին, երբ գլխատված էր Ազգային Ժողովը, պահանջել ուժային նախարարների հրաժարականը, քանի որ իշխանությունն առանց այն էլ թուլացված էր, գրեթե չկար: Կա միայն նախագահ, որը պետք է հենց ուժայինների վրա հենվելով որոշ գործողությունների դիմի կայունություն ապահովելու համար: Եվ տվյալ պահին նման հայտարարություններով թուլացնել, կազմալուծել ուժային նախարարությունները, նաեւ զուտ տակտիկական, զուտ գործնական տեսակետից անթույլատրելի է: Բայց ես չեմ ասել, որ նոր կառավարության մեջ անպայման այդ մարդիկ կլինեն: Ինձ համար շատ պարզ եւ հասկանալի է, որ նման արտառոց երեւույթից հետո կադրային փոփոխություններ պետք է տեղի ունենային: Եվ տեղի ունեցել են: Խոսքը ժամանակի կտրվածքի մասին է: Ես հասկանում եմ էմոցիոնալ պահը: Էմոցիոնալ, բայց տվյալ պահի համար ոչ սթափ, ոչ պրագմատիկ: Եվ ես իմ սկզբունքը տվյալ պահին պահեցի, եւ ուժային նախարարներն իրենց պարտականությունները կատարեցին մինչեւ նոր կառավարության ձեւավորումը:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Հետեւաբար, չի կարելի ասել, որ Դուք տեղի տվեցիք զինվորականների պահանջներին:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Ոչ: Ես ասեմ, որ Սերժ Սարգսյանը հենց առաջին օրն ինձ դիմեց հրաժարականի խնդրանքով: Ես կտրուկ արգելեցի նրան հայտարարություններ անել: Համարում եմ, որ Սուրեն Աբրահամյանը եւս պետք է ինձ դիմեր, եւ հրապարակային հայտարարություն չպետք է աներ, որովհետեւ դրանից հետո, երբ որ չկա նախարարը, երբ որ վիճակը բորբոքված է, կասկածի տակ է ընկնում նախարարության կառավարելիության հարցը: Խոսքը դրա մասին է: Այո, իրենք պետք է ինձ դիմեին, բայց ոչ հրապարակային: Այո, ես լուծումները կտայի, բայց ոչ էմոցիոնալ՝ այդ պահից ելնելով: Ես տվյալ պահին, այդ օրերին, ուղղակի իրավունք չունեի զգացմունքային որոշումներ կայացնելու, որովհետեւ հետեւանքների համար եւ երկրի համար ամբողջ պատասխանատվությունը ինձ վրա էր:
Ռոբերտ Մավիսակալյան, ՙԱրմենիա՚ հեռուստաընկերություն – Եկավ մի պահ հոկտեմբերի 27-ին, երբ երկրի բարձրագույն ղեկավարությունից մնացիք միայն Դուք, եւ ամբողջ ժողովրդի ուշադրությունն ուղղված էր դեպի Ձեզ: Ես լիովին հասկանում եմ Ձեր վիճակը, եւ ամենեւին չեմ պնդում, որ անպայման պետք է ինչ- որ հայտարարությամբ ելույթ ունենայիք, խոսեիք ժողովրդի հետ: Իրավիճակը հասկանալի էր, բայց այստեղ պարզվեց մի բան, որն իմ մեջ անհանգստություն է առաջացնում: Մեր երկրում, պարզվում է, չկան ինստիտուտներ, երբ նման իրավիճակներում ինչ- որ մեկը, ոչ թե Ձեր փոխարեն, այլ ինչ- որ հայտարարություններով, այդուհանդերձ, կարող էր խոսել ժողովրդի հետ: Ժողովուրդն իրավունք ունի տեղեկատվություն ստանալ:
Ես, անկեղծ ասած, ցավում եմ նաեւ երկու նախարարների հրաժարականների համար: Ամենեւին ոչինչ չունեմ նոր նշանակված նախարարների դեմ, համոզված եմ, որ նրանք լավ կաշխատեն, բայց անձնապես իմ ափսոսանքն եմ արտահայտում Սերժ Սարգսյանի եւ Սուրեն Աբրահամյանի համար… Հուսով եմ, որ նրանք կառավարական կամ իշխանական համակարգում կմնան եւ կշարունակեն ծառայել երկրին:
Վերադառնանք ժողովրդի հետ կապին: Պարոն Նախագահ, լիովին հասկանալով, թե ինչ վիճակում էիք գտնվում Դուք, երբ ամբողջ Ազգային Ժողովը պատանդի վիճակում էր եւ ինքներդ անձնապես բանակցություններ էիք վարում ահաբեկիչների հետ, այդ պահին մարդ չգտնվեց, որը խոսեր ժողովրդի հետ Ձեր փոխարեն:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Այդպիսի ինստիտուտ մենք իսկապես չունենք, բայց երեւի դուք նկատել եք, որ իմ աշխատակազմի լրատվական ծառայությունը պարբերաբար պաշտոնական տեղեկություն էր տալիս:
Ես էլ եմ կարծում, որ պետք էր խոսել, բայց տվյալ պահին, տվյալ պարագայում, կրկնում եմ, կային հարցեր, որոնց լուծումը շատ ավելի հրատապ էր, եւ որոնք չլուծելու դեպքում մենք անպայման նոր դժվարությունների կհանդիպեինք: Ես նաեւ կխնդրեի մեր ժողովրդին ներողամիտ լինել այդ վիճակի համար: Ուղղակի փորձել հասկանալ վիճակը եւ ներել նախագահին, որը ելույթով հանդես չի եկել: Հետո, գիտեք, լինում են պահեր, երբ մարդ լարված, ծանրաբեռնված վիճակում կարող է մեկ բան ասել, բայց հետո շատ ավելի հանգիստ, սթափ վիճակում ասել, միգուցե, ավելի խելամիտ բառեր, որոնք ուղղված կլինեն իրավիճակի կայունացմանը, հանդուրժողական մթնոլորտի ստեղծմանը: Եվ միգուցե, լինում են պահեր, երբ ավելի ճիշտ է մի փոքր պաուզա տալ, որից հետո շատ ավելի հանգիստ, շատ ավելի կառուցողական փորձել վերլուծել եղածն ու գնահատականներ տալ: Ինձ մոտ ավելի շատ սթափության եւ պատասխանատվության զգացումն էր՝ չանել որեւէ բան, որը կարող է խանգարել, որը կարող է լրացուցիչ լարվածություն ստեղծել հետագայում: Իհարկե, հասկանալով, որ այդ տեսակետից նաեւ քննադատության թիրախ եմ դառնում:
Ռոբերտ Մավիսակալյան, ՙԱրմենիա՚ հեռուստաընկերություն – Երկու ուժային նախարարնեը փոխվեցին: Ինչ- որ տեղ բնական է, իհարկե, որ նման իրավիճակներում ուժային նախարարները հրաժարական են տալիս: Դա բնական է, թեեւ ես ասում եմ, որ իմ ափսոսանքն եմ հայտնում: Անցնում է մի քանի օր, եւ նորից պայթուցիկ նյութ է հայտնվում Ազգային Ժողովում: Սա ի՞նչ է նշանակում: Սա նշանակում է կատա՞կ: Սա նշանակում է ցույց թալ, թե՞ որեւէ կառույց չի կարող ապահովել անվտանգությունը… Ինչ-որ մի բան սա նշանակում է: Վատ բան է սա:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Սա նշանակում է, որ կան մարդիկ, կամ ինչ- որ ուժեր, որոնց համար երկրի կայունությունը ոչինչ չարժե, եւ ճիշտ հակառակը, որոնց համար երկրի ապակայունացումը ինչ-որ բան արժե: Ես կարծում եմ, որ մենք կարող ենք շատ ավելի սթափ վերլուծել եւ մտածել՝ ու՞մ է ձեռնտու երկրի ապակայունացումը: Ես նաեւ գիտեմ, թե ովքեր են հայտնվել այդ գիշեր զորամասերում, պաշտպանության նախարարությունում, ինչպիսի կոչեր են արել, ում դեմ ուղղված: Դրանք հիմնականում մեր քաղաքական թափոններն էին: Չեմ ուզում հիմա որեւէ անուն նշել, բայց, կրկնում եմ, հիմնականում մեր քաղաքական դաշտի թափոններն էին:
Վահրամ Մարտիրոսյան, ՙԱՐ՚ հեռուստաընկերություն – Պարոն Նախագահ, ես ուզում եմ մի փոքր, երեւի, մասնավոր հարց տալ: Խոսքը վերաբերում է ահաբեկիչների, մարդասպանների ղեկավարի անձին, որի հետ Դուք զրուցել եք այդ գիշեր: Ես ուզում եմ, որ Դուք Ձեր տպավորություններն ասեք: Ուզում եմ հարցնել Ձեզանից, թե արդյո՞ք պատկան մարնիններին հետաքրքրել է Ձեր տպավորությունը: Ես այնպիսի զգացողություն ունեմ, որ իշխանություն ունեցող մարդիկ հակված են տարածելու, ներշնչելու այն տեսակետը, թե ահաբեկիչները ներկայացնում են իրենք իրենց: Ցավոք սրտի, վերջին օրերի իմ շփումների ընթացքում ես ավելի մռայլ տպավորություն ստացա, որ ընդհանրապես շատ քաղաքական ուժեր, ում հետ ես շփվել եմ, ինչ- որ ուրախություն են ապրում, թե իրենց համար ընդլայնվել է դաշտը: Եվ երկու -երեք օր է, ինչ իմ միտքը զբաղեցնում է մի համեմատություն Ագաթա Քրիստիի ՙԱրեւելյան ճեպընթացը՚ վեպի հետ, որտեղ տասներկու հոգով ճամփորդում են ճեպընթացով եւ սպանվողի վրա տասներկու վերք կա: Քննությունը պարզում է, որ այդ տասներկուսից յուրաքանչյուրը մեկ հարված է հասցրել սպանվածին եւ շահագրգռված է եղել սպանության մեջ: Այն, ինչ որ Դուք ասացիք կայունության վերաբերյալ, իսկապես, կայունության հրաշալի դրսեւորում էր, որը, կարծում եմ, եղավ ժողովրդի ու նաեւ լրատվամիջոցների բարոյական ճնշման տակ, ինչպես նաեւ այն աշխատանքի շնորհիվ, որն արել եք Դուք եւ այն մարմինները, ովքեր պետք է զբաղվեին, եւ որը մենք չենք տեսել, որովհետեւ հրապարակային չէր այդ գործունեությունը: Իմ հարցը հետեւյալն է. Ձեր տպավորությունը, արդյո՞ք մարդասպանները ներկայացնում էին իրենք իրենց, եւ երկրորդը՝ արդյո՞ք այս կայունությունը չի փլուզվի շատ կարճ ժամանակ հետո, որովհետեւ արդեն կուլիսներում կան խոսակցություններ, կատակներ իշխանության ժառանգականության վերաբերյալ, Ազգային Ժողովի ղեկավարների թույլ քաղաքական ֆիգուրներ լինելու վերաբերյալ, այս իրավիճակում Ձեր դիրքի թուլացման վերաբերյալ, որոնց, ես կարծում եմ, կհետեւեն նաեւ գործողություններ՝ փոխելու այդ ստատուս-քվոն, պահանջելու հրաժարականներ եւ այլն:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Իմ տպավորությունը: Ես չեմ ուզում կենտրոնանալ որեւէ վարկածի վրա, քանի որ վարկածները շատ են, եւ չեմ ուզում, որ սա որեւէ ազդեցություն ունենա նաեւ հետաքննության արդյունքների վրա: Իմ շփումը բավական կարճ էր: Ամբողջ գիշեր ամեն ինչ արվեց, որ իրենց հանձնվելու հարցում այդ վերջին ակորդը պետք է ես դնեի: Շփումս բավական կարճ էր եւ, ճիշտն ասած, տպավորված չեմ: Խոսքը հանձնման քայլերի մասին էր. ինչ կարգի հայտարարություն պետք է լինի, ինչ կարգի երաշխիք ես պետք է տամ: Իրենք պնդում էին, որ այդ երաշխիքները լինեն հրապարակային, որպեսզի նախագահը հետո իր խոսքը չփոխի, որ իրենց կյանքը մենք երաշխավորում ենք, որ ինքնադատաստան չի լինելու: Խոսքը այն մասին էր, թե ինչպես պետք է իրենք հանձնվեն, զենքերը պե՞տք է հանձնեն, թե՞ չհանձնեն: Ես պնդեցի, որ զենքերը պետք է հանձնեն, եւ հնարավորություն տվեցի միայն մեկ զենք պահել՝ մինչեւ մեկուսարան հասնելը: Իրենց հայտարարության մասին: Իրենք պահանջում էին ուղիղ եթեր, ես, իհարկե, կտրուկ մերժել եմ ուղիղ եթերի հնարավորությունը: Խոսքն այսպիսի հարցերի մասին էր: Մենք չենք քննարկել…Հանդիպումն ընդամենը մի քսան-երեսուն րոպե է տեւել, եւ խոսք է եղել հանձնման տեխնոլորգիայի մասին, այլ ոչ թե տեսակետների, հայացքների եւ այլն, եւ այլն… Ես իրենց հետ որեւէ բան քննարկելու ոչ ժամանակ, ոչ ցանկություն չունեի:
Ինչ վերաբերում է երկրորդ մասին, թե հետագայում մենք ինչպես կապահովենք կայունությունը: Ես չեմ բացառում, որ ինչ- որ տեղ կան նաեւ այն երեւույթները, որոնց մասին Դուք նշեցիք, բայց նաեւ չեմ կիսում այն թեզը, թե որոշ մարդիկ, կարծես, ուրախացել են՝ դաշտ է բացվել: Միգուցե, կան նման մարդիկ, բայց ես կարծում եմ, որ մեր պառլամենտական կուսակցությունները, մեր լուրջ քաղաքական ուժերն այդպես չեն մտածում: Հիմա ամեն ինչ կախված կլինի պառլամենտում ներկայացված քաղաքական մեծամասնությունից: Կգտնե՞ն իրենք իրենց մեջ լիդերներ վերարտադրելու ուժը, կկարողանա՞ն իրենք պահպանել ֆրակցիան, որովհետեւ ֆրակցիան բավական հզոր է իր քանակով, իր պոտենցիալով: Ի վիճակի՞ են իրենք պահպանել: Անկասկած, նոր հակասություններ են առաջանալու ներսում, քանի որ քաղաքական դաշտը, իսկապես, զրկվեց երկու շատ հզոր դեմքերից, եւ սա չի կարող իր ազդեցությունը չունենալ: Բայց, կրկնում եմ, այստեղ հավասարում է մի քանի անհայտներով եւ այստեղ ես չեմ կարող հստակ կանխագուշակել, թե ինչպիսի զարգացումներ տեղի կունենան: Բայց համոզված եմ, որ եթե կարողանանք պահպանել ստեղծված հարաբերակցությունը, պահպանել այդ մեծամասնությունը, ճիշտ աշխատել քաղաքական դաշտում, ապա հնարավոր է երկրում պահպանել կայունությունը: Եթե ոչ, ապա կլինեն քաղաքական պրոցեսներ, եւ կարող են լինել երեւույթներ, որոնք իրենց լուծումները կստանան սահմանադրական շրջանակներում: Ինչը, կարծում եմ, ցանկալի չէ: Շատ ցանկալի կլիներ, որ ինչ- որ ժամանակ փորձեինք հարմարվել նոր իրավիճակին, ու նաեւ ստեղծված քաղաքական դաշտը սրելու փորձերը բացառեինք:
Արմեն Արզումանյան, Ազգային հեռուստատեսություն – Քաղաքական դաշտի վերաբերյալ: Պարոն Նախագահ, երբ որ ստեղծվում էր այդ մեծանասնությունը, Ձեր եւ Վազգեն Սարգսյանի միջեւ, փաստորեն, որեւէ հրապարակային հակասություն չառաջացավ: Եվ այդ ժամանակ բավական հեշտ էր. այսինքն ՙՄիասնությունը՚ եւ Ձեր հենարանն էր, եւ Վազգեն Սարգսյանի: Նոր կառավարության ձեւավորման ընթացքում մամուլում հայտնվեցին տեղեկություններ, որ լուրջ հակասություններ կան, մասնավորապես, ուժային նախարարների թեկնածությունների շուրջ: Այդպիսի պարագայում ՙՄիասնությունը՚ ո՞ւմ պիտի պաշտպանի, Ձեզ, թե՝ վարչապետին:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Գիտեք, ես տարաձայնություններ չունեի ՙՄիասնություն՚ բլոկի հետ: Տարաձայնություն չունեի նաեւ վարչապետի հետ: Երեւույթը մի քիչ կարող է աբսուրդային թվալ, բայց, կրկնում եմ, տարաձայնությունը քաղաքական մեծամասնության հետ չէր: Պառլամենտի քաղաքական մեծամասնությունը նաեւ իր հայտարարությամբ, ես կարծում եմ, ասել է այդ մասին: Խնդիրը մի քիչ այլ դաշտում էր: Ուժայինների վերաբերյալ. բանակցությունները կամ ուժայինների նկատմամբ մի քիչ ոչ առողջ վերաբերմունքն արտահայտվում էր ոչ քաղաքական մեծամասնության կողմից, եւ ես փորձեցի այս ամենը տեղափոխել քաղաքական դաշտ: Քաղաքական դաշտ տեղափոխելուց հետո այդ հարցն իր լուծումը ստացավ՝ հատկապես Հանրապետական եւ ՀԺԿ կուսակցությունների վարչությունների, ինչպես նաեւ Ազգային Ժողովի նախագահի ակտիվ մասնակցության շնորհիվ: Մինչ այդ հարցը փորձում էր եփվել մեկ այլ տեղ, որն անթույլատրելի էր երկրի համար: Փորձում էին հարցին միջամտել մարդիկ, որոնք օրենքով, սահմանադրությամբ նման հարցերի համար պատասխանատվություն չէին կրում, եւ որոնք այս հարցերում ուղղակի իրենց տեղը չպետք է ունենային ընդհանրապես: Պրոբլեմը սրա մեջ էր: Կրկնում եմ, հարցը քաղաքական դաշտ տեղափոխելով, պառլամենտական ֆրակցիաների հետ իմ հանդիպումների ընթացքում, կուսակցությունների, հատկապես, Հանրապետական եւ ՀԺԿ-ի վարչությունների հետ հանդիպումների ընթացքում մենք գտանք այն լուծումները, որոնք, կարծում եմ, իսկապես շատ նորմալ իրավիճակ են ստեղծել այսօր:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Դուք ճիշտ նշեցիք, որ այսօր ուզում եք գործ ունենալ քաղաքական դաշտում գտնվող ուժերի միջոցով: Արդյո՞ք, 1998 թվականի փետրվարին եւ 1998 թվականի մարտ-ապրիլին Դուք նույնպես գործ ունեիք միայն քաղաքական դաշտում տեղավորվող ուժերի հետ, եւ ոչ թե այն ուժերի հետ, որոնք գտնվում են դաշտից դուրս՝ կիսաքրեական, կիսաֆիդայական, կիսատնտեսական ուժերի, որոնց միջոցով նաեւ Դուք Նախագահ դարձաք:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Համամիտ չեմ Ձեզ հետ: Իմ նախընտրական արշավին մասնակցել է Հայաստանի կուսակցությունների մի զգալի մասը: Ես ուղղակի պետք է հիշեցնեմ ձեզ, եթե պետք է, կարող եմ նաեւ թվարկել այդ կուսակցությունները: Շատ մեծ թվով կուսակցություններ, հասարակական կազմակերպություններ ինձ հետ էին նախընտրական արշավի ժամանակ, եւ ինձ հետ համագործակցել են նաեւ ընտրություններից հետո: Եթե դուք մոռացել եք, կարող ենք թարմացնել ձեր հիշողությունը կոնկրետ թվերով:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Ընտրությունների ընթացքի վրա այդ ոչ քաղաքական ուժերը չէի՞ն ազդում:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Հայաստանում, ես կարծում եմ, յուրաքանչյուր ընտրության վրա ոչ քաղաքական ուժերն ինչ-որ տեղ փորձում են միշտ ազդեցություն ունենալ: Ես չեմ բացառում, եւ կարծում եմ, որ, այո, նաեւ 1998 թվականի ընտրությունների ժամանակ ինչ-որ նման ազդեցություն, նման մասնակցություն երեւի եղել է: Նաեւ պառլամենտական ընտրությունների ժամանակ ինչ-որ տեղ մասնակցություն, այո, եղել է: Նախընտրական արշավ է, մարդկանց հետ հանդիպումներ, բանակցություններ, կան նախընտրական ինչ-որ տեխնոլոգիաներ, որոնք օրենքի շրջանակներում են գտնվում, եւ, մասնակցել են նաեւ նման անձինք երեւի բոլոր շտաբներում: Սա է Հայաստանի ռեալ իրավիճակը: Բայց կրկնում եմ, հիմքում եղել են կազմակերպված ուժեր, կազմակերպված կուսակցություններ:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Դրանից բխող մեկ այլ հարց: Դուք որքանո՞վ եք հիմա ազատ, անկաշկանդ, ինքնուրույն Ձեր կադրային եւ քաղաքական լուծումներում: Ենթադրենք, Դուք կարո՞ղ եք հիմա պաշտոնանկ անել վարչապետին, թե՞ այդ նույն ոչ քաղաքական ուժերը կասեն՝ մեր ախպորը ձեռ չտաք:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Սահմանադրության շրջանակներում, այո, կարող եմ եւ լրիվ ազատ եմ: Սահմանադրությամբ արձանագրված իմ իրավունքների շրջանակներում, այո, ես լրիվ ազատ եմ, բայց ես պետք է նշանակեմ վարչապետ, որը կընդունվի Ազգային Ժողովի մեծամասնության կողմից: Հակառակ դեպքում, կառավարությունը ի վիճակի չի լինելու արդյունավետ աշխատել: Սա առաջինը: Երկրորդը, վարչապետը շատ անկեղծ, շատ ազնիվ եւ պարկեշտ մարդ է: Ես իրեն բավական լավ եմ ճանաչում եւ համոզված եմ, որ աջակցության դեպքում նա շատ ակտիվ, շատ արագ կմտնի գործի մեջ, եւ կարծում եմ, որ իսկապես կկայանա իբրեւ վարչապետ: Այստեղ մենք որեւէ հակասություն իսկապես չունենք: Վարչապետը մի քանի օրերի ընթացքում շատ ավելի ծանր վիճակում էր գտնվում: Ծանր վիճակում էր, քանի որ կրքերը բորբոքված էին, մարդիկ կասկածամտության մեջ էին, եւ այդ շրջանակներում գործող այլ տրամաբանություն կար, որը, կրկնում եմ, ինձ համար հասկանալի էր: Ես կարող եմ դա բացատրել, կարող եմ հասկանալ, բայց իբրեւ հանրապետության նախագահ, չեմ կարող ընդունել: ՈՒ նաեւ մի քիչ ժամանակ էր պետք, աշխատանք էր պետք, պետք էր այս ամենը տեղափոխել քաղաքական դաշտ, որից հետո գտնել ճիշտ լուծումներ: Եւ այդպես էլ մենք արեցինք: Դրա համար պետք չէ սեւ ու սպիտակի բերել այս ամենը: Սահմանադրությունը ինչ-որ լիազորություններ վերապահում է վարչապետին: Նախագահի լիազորությունների շրջանակը շատ ավելի լայն է: Առանց նախագահի ոչ մի վարչապետ չի կարող արդյունավետ աշխատել, ու նաեւ առանց Ազգային Ժողովի քաղաքական մեծամասնության ոչ մի վարչապետ չի կարող արդյունավետ աշխատել: Ուրեմն, Սահմանադրությունը պարտադրում է մեզ՝ եւ ինձ, եւ Ազգային Ժողովի մեծամասնությանը, եւ վարչապետին, այնպիսի լուծումներ գտնել, այնպիսի հարաբերություններ ձեւավորել, որ հնարավոր լինի արդյունավետ աշխատել: Սա թագավորություն չէ: Հայաստանում այսօր գործում են ժողովրդավարական ինստիտուտները: Եւ հենց մեր Սահմանադրությունը, քաղաքական պրոցեսները երկրի ղեկավարներին եւ քաղաքական մեծամասնությանը թելադրում են գտնել այնպիսի լուծումներ, որոնք բարենպաստ մթնոլորտ կստեղծեն: Խոսքը սրան է վերաբերում:Վատ է, երբ մեզ մոտ շատ լրագրողներ, քաղաքական գործիչներ, նաեւ պատգամավորներ առաջնորդվում են այսպիսի կատեգորիաներով՝ սա իմ մարդն է, իմ ու քո մարդ, ո՞վ է երկրի տերը: Երկրի տերը ժողովուրդն է, որը ձայն տալով ընտրում է նախագահին, ձայն տալով ընտրում է քաղաքական մեծամասնությանը, եւ պարտադրում է իրար հետ ճիշտ հարաբերակցել:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Հետեւաբար, այս ծանր սոցիալ-տնտեսական վիճակի համար շարունակում եք առաջինը Դուք պատասխանատու լինել, ոչ թե վարչապետը եւ քաղաքական մեծամասնությունը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Եւս նույն բանաձեւն է: Համարվում է, որ, այո, նախագահը պետք է ամեն ինչի համար պատասխանատվություն կրի: Բացեք Սահմանադրությունը: Սահմանադրության մեջ շատ հստակ արձանագրված է՝ ով ինչի համար է պատասխանատու: Գիտեք, ինձ համար շատ լավ էր Վազգեն Սարգսյանի եւ Կարեն Դեմիրճյանի ժամանակ: Լավ էր, որովհետեւ եւ պատասխանատվությունը, եւ երկրում ընթացող բոլոր պրոցեսները չէին կենտրոնացվում մեկ անձի վրա: Նաեւ պատասխանատվության շատ բնականոն բաժանում սկսվեց, որը պետք է անպայման լինի, հակառակ դեպքում, ես մեր հանդիպումներից մեկի ժամանակ նշել եմ, որ երկրի նախագահը թիրախ է դառնում բոլոր թերությունների համար: Ուրեմն, իշխանության յուրաքանչյուր ճյուղ եւ քաղաքական ուժ պետք է վերցնի իր վրա այն պատասխանատվությունը, որը նախատեսված է Սահմանադրությամբ: Ես, որպես որոշումներ վավերացնող, այո, որպես կառավարության նիստեր վարելու իրավունք ունեցող անձ, պատասխանատվություն կրում եմ, բայց կառավարությունը եւ վարչապետը նույնպես կրում են ամենօրյա աշխատանքները կազմակերպելու պատասխանատվություն: Սկզբնական ժամանակաշրջանում ես ավելի ակտիվ կմասնակցեմ կառավարության գործերին, մինչեւ նոր վարչապետն ավելի խորը մտնի բոլոր պրոցեսների մեջ: Եվ աստիճանաբար մի քիչ, այսպես ասած, կհեռանամ, հնարավորություն տալով վարչապետին, ավելի ազատ եւ ավելի պատասխանատու աշխատել:
Ռոբերտ Մավիսակալյան, ՙԱրմենիա՚ հեռուստաընկերություն – Պարոն Նախագահ, այդ եղերական օրերից անցել է ուղիղ քսան օր, եւ ձերբակալված են հանցագործության անմիջական կատարողները: Բայց արդյունքների մասին դեռեւս ոչինչ չկա, մենք ոչինչ չգիտենք, արդյո՞ք արտաքին ուժեր կան նրանց ետեւում կանգնած, արդյո՞ք սա մի խումբ հանցագործների կատարած արարք է, արդյո՞ք ինչ է: Չե՞ք կարծում, որ ձերբակալված հանցագործների պարագայում քսան օրը բավականաչափ ժամանակ է, որպեսզի որոշակի արդյունքներ հասարակությանն արդեն հայտնված լինեին:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Տվյալ դեպքում պետք է քննչական խմբի որոշումը լինի: Գիտեք, ստեղծված է օպերատիվ քննչական բավական հզոր մի խումբ, որը հիմա շարունակում է հետաքննությունը: Եվ ինչքանով տեղյակ պահել, ինչքանով տեղյակ չպահել, սա չեմ կարծում պետք է քաղաքական որոշում լինի, եւ պետք է կայացվի Հայաստանի Հանրապետության Նախագահի կողմից: Տվյալ դեպքում քննչական խումբը պետք է ճիշտ գնահատական տա: Նաեւ պահը եւ ինֆորմացիայի խորությունը, որը կարելի է մատուցել մեր հասարակությանը: Համար մեկ խնդիրն այսօր հետաքննության ճիշտ ընթացքն է: Ինչ վերաբերում է, այսպես ասենք, հնարավոր վարկածներին, այստեղ ես հետագա հնարավոր գնահատականները կկապեմ մեր իրավապահ մարմինների աշխատանքների հետ: Գնահատականները տարբեր են լինելու, անպայման տարբեր են լինելու: Մի դեպքում, եթե պարզվի, որ սա այլ պետությունների ինչ-որ հետախուզական հատուկ ծառայությունների գործն էր, ապա, իհարկե, առաջին հերթին պատասխանատվություն պետք է կրի մեր անվտանգության նախարարությունը, որը պետք է կանխեր, իր գործիքներով պետք է իրազեկ լիներ նման հնարավոր քայլերի վերաբերյալ, եւ կանխեր: Եթե պարզվի, որ դա Հայաստանում ձեւավորված ինչ-որ կազմակերպված ուժ էր, իր կառույցներով, ապա եւ ազգային անվտանգության մարմինները, եւ ներքին գործերը, այո, պետք է այստեղ նաեւ պատասխանատվություն կրեն, քանի որ ճյուղավորված ցանցի, մեծ ցանցի դեպքում հայտնաբերելը եւ կասեցնելը, այսպես ասենք, շատ ավելի հավանական պետք է լիներ: Եթե պարզվի, որ ուղղակի սրանք մի խումբ մարդիկ են, կապված իրար հետ ընտանեական կապերով, մանկական ընկերական կապերով, մի խումբ մարդիկ են բավական սահմանափակ շփումներով, եւ որոնց հրահրել է մեկը, սա արդեն ուրիշ իրավիճակ է: Եթե պարզվի, որ հրահրող էլ չի եղել, ըստ էության, սա լրիվ ուրիշ վիճակ է: Եվ գնահատականները պետք է տանք՝ համբերություն ունենալով այս բոլոր հնարավոր վարկածների պարզեցման պարագայում: Ես չեմ ուզում որեւէ կետի վրա կենտրոնանալ եւ չեմ ուզում նաեւ հետաքննության արդյունքներից որեւէ բան ասել: Բայց կրկնում եմ, եթե նույնիսկ այս բոլոր վարկածներից մեկը ունի մեկ տոկոսի հավանականություն, մենք պետք է ուշադրություն դարձնենք նույնիսկ այդ մեկ տոկոսի վրա:
Վահրամ Մարտիրոսյան, ՙԱՐ՚ հեռուստաընկերություն – Ես ուզում եմ զուգահեռ անցկացնել 1998 թվականի փետրվարի իշխանափոխության հետ, երբ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը վճռականորեն պնդում էր ղարաբաղյան հարցի կարգավորման իր տարբերակը: Եւ այս իրավիճակի հետ, երբ, ըստ էության, կան որոշակի պայմանավորվածություններ, եւ ստորագրված չէ փաստաթուղթ, որքան որ ես պատկերացնում եմ վիճակը: Այսինքն, մի դեպքում հեռացավ նախագահը, մի դեպքում սպանվեցին վարչապետն ու ԱԺ ամբողջ ղեկավարությունը: Արդյո՞ք սա բավականին ակնհայտ զուգահեռ չէ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Իսկ այդ դեպքում ի՞նչն էր խանգարում ահաբեկիչներին ուղղակի հայտարարել, որ պատճառը սա է: Այն, ինչ որ կատարվեց, ուղղակի սպանություն չէր, դա ահաբեկչական ակցիա էր: Ես կարծում եմ, որ հինգ հոգի այդպիսի վճռական տրամադրությամբ կարող էին գնալ երեւի այլ կարգի սպանությունների, եւ միգուցե նաեւ փրկվեին, միգուցե նաեւ փախչեին, ո՞վ գիտե: Մենք խոսում ենք պառլամենտի շենքի պաշտպանվածության մասին, բայց հնարավոր է, որ ահաբեկիչները դա կարող էին անել մի տոնական օր, մեկ ուրիշ տեղ, երբ ամբողջ ղեկավարությունն է հավաքվում: Գիտեք, վտանգն այն էր, որ մարդկանց այդպիսի խումբ կար եւ, որը պատրաստ էր նման ահաբեկչական գործողությունների: Եվ դա արվեց բացահայտ, ոչ մի փորձ չկար նույնիսկ սպանություններից հետո պառլամենտի շենքից փախչելու: Հնչեցին հայտարարություններ, որոնք, թվում է, միայն իրենց նպատակները հայտարարելու համար էին: Հասկանում եք, եթե կային այլ նպատակներ, ուրեմն այս ահաբեկչության ամբողջ տրամաբանությունն ասում էր, որ այդ նպատակների մասին եւս պետք է ասվեր, այդ նպատակները պետք է հռչակվեին, որովհետեւ իրենք շատ էին ուզում, որ անպայման ուղիղ եթեր դուրս գան, անպայման իրենց տեսնեն, անպայման դրա մասին ամբողջ աշխարհը խոսի, որովհետեւ կարծում էին, թե հերոսություն են գործում: Համենայնդեպս, ասում էին այդպիսի բաներ:
Վահրամ Մարտիրոսյան, ՙԱՐ՚ հեռուստաընկերություն – Ես ավելի հակված եմ կասկածելու մարդասպանների հայտարարություններին, եւ հակված եմ կարծելու, որ կարող են այդ հայտարարությունները թաքցնել նրանց իսկական մտադրությունները եւ ոչ թե ազդարարել: Այդ առնչությամբ խիստ տարօրինակ է թվում այն, որ Նաիրի Հունանյանի թղթապանակը հայտնվեց մամուլում, եւ որ փորձ արվեց տարբեր օղակների միջոցով՝ եւ լրագրողների, եւ պաշտոնյաների, լրջորեն մեկնաբանել այդ փաստաթղթի պարունակությունը, ոչնչացվելիք մարդկանց ցուցակը, օրենսդրական այդ զավեշտական նախագծերը եւ այլն:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Կարելի է ամեն ինչին կասկածանքով նայել: Ես էլ, այսպես ասենք, բազմաթիվ կասկածներ ունեմ շատ հարցերի վերաբերյալ: Բայց կան փաստեր: Ահաբեկչությունը կատարած բոլոր անձինք, կոնկրետ կատարողները ձերբակալված են: Կա նաեւ մի շրջանակ, որ մասնակցել են, օգնել են, ուղղակի կամ անուղղակի, ինչ-որ զենք ձեռք բերելու, գումարներ հայթայթելու հարցում եւ այլն: Մոտ տասը- տասնմեկ մարդ ձերբակալված է: Եվ չբացահայտել այդ գործը՝ ուղղակի հնարավոր չէ: Ես ուղղակի չեմ տեսնում, թե ինչպես կարելի է, որ չբացահայտվի: Կատարողները ձերբակալված են, ապացույցները կան, ամեն ինչ շատ բաց էր արված, եւ եթե դուք փորձեք շփվել քննչական մարմինների հետ, մարդկանց հետ, որոնք քննության հետ որեւէ կապ ունեն, ապա կասեն, որ նույնիսկ, այսպես ասենք, գյուղի թաղայինը վճռականության դեպքում այս գործը ի վիճակի է բացել: Ես չեմ պատկերացնում, որ տասը հոգի կարող են թաքցնել, չասել, թե ո՞վ է իրենց սովորեցրել, ո՞վ է իրենց դրդել, ինչի՞ համար սա կատարվեց: Նույնիսկ եթե մեկ մարդ ձերբակալված լիներ, եւ դա կարեւոր, առանցքային անձ էր այդ կատարողների մեջ, նա կասեր: Համոզված եմ: Նաեւ դրա համար այդ գիշեր ես ամեն ինչ արեցի, որպեսզի ոչ մեկը չսպանվի: Նպատակն էր՝ ուղղակի ապահով հանձնել նրանց իրավապահ մարմիններին: Որովհետեւ գիտեի նաեւ, որ դրանից հետո կասկածամտության ինչպիսի մթնոլորտ կձեւավորվեր երկրում, եթե հանկարծ ահաբեկիչները սպանվեին օպերացիայի ժամանակ:
Վահրամ Մարտիրոսյան, ՙԱՐ՚ հեռուստաընկերություն – Պարոն Նախագահ, այժմ ես իմ հարցը տամ: Ես ուզում եմ Ձեզ մի գիրք նվիրել, մի ժողովածու, որը կոչվում է ՙԶրահավորված վարդեր՚: Հեղինակը լատինաամերիկյան գրող Գոնսալես Դեւնիոսն է: Զրահավորված վարդեր ընդհանրապես, թերեւս, Ձեզ առաջին հերթին, եւ մեզ մի փոքր զրահավորված եւ պաշտպանված լինելու անհրաժեշտություն կա: Իսկ հիմա ուզում եմ հարցնել Ձեր կարծիքը, թե որքանո՞վ եք Դուք այս դեպքերից հետո ուժեղ Ստամբուլ մեկնելուց առաջ, մեր երկրի տնտեսության մեջ գործարարներն ու բանկիրները որքանո՞վ են ուժեղ: Որքան ես գիտեմ, այսօր ՙԳրանդ Տոբակոյի՚ ղեկավարը հայտարարություն է անելու շուրջ տասը միլիոն ԱՄՆ դոլարի տպարան եւ կարամելի արտադրամաս բացելու վերաբերյալ, որը համարում եմ աջակցություն: Ընդհանրապես, այս ընթացքում ի՞նչ է կատարվել տնտեսական դաշտում, եւ արդյո՞ք Դուք տագնապ չունեք, որ արտագաղթը ավելի կշատանա:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Ասել, որ այս դեպքերը ազդեցություն չեն ունենա տնտեսության վրա, իհարկե, անհեթեթություն է: Այո, ազդեցություն ունենալու են:
Բայց կարծում եմ, որ մենք, եթե աշխատենք նպատակաուղղված, ի վիճակի ենք շատ կարճ ժամանակահատվածում չեզոքացնել այդ բացասական երեւույթները: Ի վիճակի ենք դա անել: Ինչ վերաբերում է, թե ինչքանով եմ ես ինձ ուժեղ զգում հիմա, միանշանակ կարող եմ ասել, որ նախագահի ուժը դա երկրի վիճակն է: Ինչքան երկիրն ավելի հզոր է, ավելի կայուն է, ավելի կառավարելի է, այնքան երկրի ղեկավարն իրեն ավելի ինքնավստահ, ավելի ուժեղ է զգում: Եվ ասել, որ ես հիմա ավելի ուժեղ եմ, իհարկե, չեմ կարող: Ոչ, ավելի ուժեղ չեմ: Քանի որ երկիրն ավելի ծանր վիճակում է հիմա, քան եղել է մինչեւ հոկտեմբերի 27-ը: Իսկ մեր վիճակը բավական լավ էր: Գիտեք, տնտեսական վիճակը ծանր էր, կային հույսեր, բայց երկրի նկատմամբ դրսի վերաբերմունքը, երկրի վարկանիշը միջազգային հանրությունում բավական բարձրացրել էինք: Ես ուղղակի Ձեզ հիշեցնեմ մեկ հանգամանք՝ մեկուկես տարի առաջ, երբ ես ընտրվեցի նախագահ, մամուլը գրեթե ամեն օր գրում էր միայն Հայաստանի մեկուսացման մասին, որ Հայաստանը մեկուսացված է, հիշում եք: Հիմա մեր բառապաշարից այդ բառը հանվել է, հիմա մամուլում ոչ մեկը դրա մասին չի գրում, որովհետեւ իսկապես հետեւողական աշխատանք կատարվեց այդ ուղղությամբ: Մենք ակտիվ էինք բոլոր ասպարեզներում, միջազգային կազմակերպություններում: Նախ մեր ընտրություններով եւ արդյունքներով ցույց ենք տվել, որ մենք ժողովրդավարության ճանապարհով ենք գնում: Մոտակա ժամանակներում մենք պետք է անդամակցեինք եւ անդամակցելու ենք եւ Եվրախորհրդին, եւ Առեւտրի համաշխարհային կազմակերպությանը: Միանշանակ կարող եմ ասել, որ շատ հուսալի ապագա է երեւում նաեւ Ղարաբաղի հարցի կարգավորման վերաբերյալ: Հիմա Ստամբուլում, իհարկե, այնքան ինքնավստահ լինել, ինչպես կլինեի մինչ այս դեպքերը, ես չեմ կարող: Բայց նաեւ կարող եմ ասել, որ որեւէ վտանգ չեմ տեսնում, որովհետեւ մինչեւ գագաթնաժողովը շատ ակտիվ աշխատել ենք կարեւոր դեր ունեցող բոլոր երկրների հետ: Դուք երեւի նաեւ իմ հեռախոսազանգերի աշխարհագրությանն ու նաեւ այս դեպքից հետո Վարդան Օսկանյանի հանդիպումներին ու այցերին եք հետեւում, կարող եմ ասել, որ որեւէ վտանգավոր բան Հայաստանի համար Ստամբուլում չի լինելու: Նաեւ գիտեք, երեւի, թե գագաթնաժողովի ընթացքում ինչպիսի հանդիպումներ եմ ունենալու: Պատրաստ ենք, եւ պատրաստվել ենք ոչ թե մեկ-երկու օրում, այլ պատրաստվում էինք առնվազն վերջին հինգ-վեց ամիսների ընթացքում, որպեսզի Լիսաբոնի կրկնությունը երբեք չունենանք: Այն ժամանակ ես ուղղակի կարծում էի, որ եւ երկրի վիճակն էր ավելի դժվար, եւ ինչ-որ փնթիություն կար:
Արմեն Արզումանյան, Ազգային հեռուստատեսություն – Պարոն Նախագահ, մեր նախորդ հանդիպմանը Դուք բավական լավ տրամադրությամբ էիք խոսում ղարաբաղյան խնդրի կարգավորման վերաբերյալ: Ես ինչքան գիտեմ, Ալիեւի հետ Ձեր վերջին հանդիպումից հետո արդեն որոշակի պայմանավորվածություններ կային: Հոկտեմբերի 27-ից հետո մի առիթով ասացիք, որ, փաստորեն, թայմ աուդ եք վերցրել ինչ-որ փաստաթղթի ստորագրման առումով: Արդյո՞ք հնարավոր է, որ մենք կորցրեցինք պահը եւ այդ փաստաթուղթն այլեւս չստորագրվի երբեւէ: Ի՞նչ վիճակում է այսօր խնդիրը:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Ստամբուլում որեւէ փաստաթղթի ստորագրման մասին խոսք ընդհանրապես չկար, քանի որ նաեւ տեմպի առումով մենք պատրաստ չէինք դա անել Ստամբուլում, առաջինը: Եվ երկրորդը, Ստամբուլն այն տեղը չէ, որտեղ, իմ համոզմամբ, պետք է Ղարաբաղի հարցի կարգավորման վերաբերյալ ստորագրվի որեւէ փաստաթուղթ: Բայց, այո, գործընթացը բավական հուսադրող էր, եւ, այո, ես ստիպված եմ եղել թայմ աուդ վերցնել, քանի որ կարելի է Ղարաբաղի հարցի կարգավորմանը գնալ միայն այն դեպքում, երբ եւ Ադրբեջանում, եւ Հայաստանում կա կայունություն, իշխանությունն իրեն հզոր է զգում, ուժեղ է զգում, ամբողջությամբ տիրապետում է իրավիճակին: Մենք, այո, այդ դեպքի պատճառով կորցրել ենք, կարծում եմ, մի քանի ամիս: Ես անպայման վերադառնալու եմ հարցին, մենք գործընթացը չենք դադարեցնելու, բայց այն մի քանի ամիս կուշանա: Ընդհանրապես կհանվի օրակարգից, թե՞ ՝ ոչ: Չեմ կարծում, որ կհանվի, բայց նաեւ վստահ չեմ մինչեւ վերջ, որ նույն տեմպերը եւ նույն լավատեսությունը կունենանք երկու-երեք ամիս անց:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Մի մասնավոր հարց Ստամբուլի հետ կապված: Որքան գիտեմ, դուք հանդիպելու եք Ալիեւի հետ Քլինթոնի միջնորդությամբ, կամ մասնակցությամբ, այդպիսի հանդիպում պետք է լինի, թե՞ ոչ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Ոչ, մեր հանդիպումներն արդեն վաղուց կազմակերպում ենք մենք ինքներս՝ առանց որեւէ միջնորդության: Ես կարծում եմ, որ սա արդեն ցույց է տալիս հարաբերությունների ինչ-որ մակարդակ: Ենթադրվում է, որ հնարավոր է հանդիպում Ադրբեջանի եւ Հայաստանի նախագահների եւ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների կամ նախագահների կամ արտգործնախարարների հետ: Ֆորմատը կլինի 5 հոգի՝ երկու + երեք: Երեք համանախագահող եւ երկու երկրների նախագահներ: Վերջնական դեռ այս ֆորմատը ճշտված չէ, որովհետեւ համանախագահողների մոտ կա տարբեր մոտեցում վերջնական ֆորմատի վերաբերյալ: Հանդիպումներ են նախատեսվում, այո, նախագահ Քլինթոնի հետ, նախագահ Շիրակի հետ, եւս մի շարք այլ հանդիպումներ:
Արամ Աբրահամյան, ՙԱ1+՚ հեռուստաընկերություն – Մտահոգություն է հայտվում, որ այն պրոցեսը, որ Դուք սկսել եք Ալիեւի հետ, ԱՄՆ-ի եւ Օլբրայթի մասնակցությամբ կամ միջնորդությամբ է եղել, եւ դա ինչ-որ խանդ է առաջացնում Ռուսաստանի մոտ: Կա այդ պահը, թե՞ ոչ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Գիտեք, ամենից հետաքրքիրն այն է, որ այդ պրոցեսը սկսվել է ոչ թե Վաշինգտոնում, այլ Մոսկվայում: Ուղղակի չգիտեմ ինչու շեշտադրումը տեղափոխվեց: Առաջին նման հանդիպումը ես եւ նախագահ Ալիեւն ունեցել ենք Մոսկվայում, այս տարվա մարտին, ԱՊՀ գագաթնաժողովի ժամանակ: Հանդիպել ենք Ռուսաստանի արտգործնախարարության առանձնատանը: Հանդիպումը եղել է տետ ա տետ, եւ հանդիպման երկրորդ մասին մասնակցել է ՌԴ ԱԳ նախարար Իգոր Իվանովը: Այս գործընթացի սկիզբն սկսվել է հենց այստեղից: Ուղղակի վաշինգտոնյան իմ այցը, որը կապված էր ՆԱՏՕ-ի 50-ամյակի գագաթնաժողովի մասնակցության հետ, մի քիչ այլ հնչեղություն ստացավ, որովհետեւ անընդհատ քննարկումների կենտրոնում էր գտնվում, եւ ես կարծում եմ, որ այս հանգամանքը շեշտադրումները մի քիչ փոխեց: Բայց գործընթացը մենք սկսել ենք Ռուսաստանի անմիջական միջնորդությամբ, եւ, կրկնում եմ, մեր առաջին հանդիպմանը մասնակցել է Ռուսաստանի արտգործնախարարը: Մեր քայլերի մասին մենք տեղյակ ենք պահում եւ Ռուսաստանին, եւ Միացյալ Նահանգներին, եւ Ֆրանսիային: Ղարաբաղի հարցի շուրջ յուրաքանչյուր որոշում կարող է լինել միայն համանախագահողների համաձայնությամբ եւ համանախագահողների միասնական քայլերով, միասնական ջանքերով: Այլ կարգի լուծում ունենալ այստեղ ուղղակի հնարավոր չէ: Ռուսաստանն իր ակտիվ դերակատարությունն ունենալու է այս ամեն ինչում: Եթե այնպիսի որոշում լինի, որ Ռուսաստանը չունենա իր դերակատարությունը, այդ որոշումն ուղղակի հնարավոր չի լինելու իրականացնել: Մենք սա շատ լավ հասկանում ենք, ու նաեւ չենք ցանկանում նման որոշումներ ունենալ: Ռուսաստանը մեր ստրատեգիական պարտնյորն է, ի վերջո:
Ռոբերտ Մավիսկալյան, ՙԱրմենիա՚ հեռուստաընկերություն- Եթե ընդհանուր գծերով խոսենք, ի՞նչ ակնկալիքներ ունի Հայաստանը ԵԱՀԿ Ստամբուլի գագաթնաժողովից ընդհանուր միջպետական հարաբերություններում եւ, մասնավորապես, Ղարաբաղի կարգավորման հարցում:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Հիմա կարծում եմ, որ կլինի մի շատ պարզ հայտարարություն, ոչ ավելին: Բայց հանդիպումները, որոնք տեղի կունենան գագաթնաժողովի աշխատանքի շրջանակներում, լինելու են հարցի կարգավորմանն ուղղված շատ կարեւոր քայլ:
Ռոբերտ Մավիսկալյան – Լիսաբոնը չի՞ կրկնվի:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ -Ոչ, ոչ:
Վահրամ Մարտիրոսյան, ՙԱՐ՚ հեռուստաընկերություն – Պարոն Նախագահ, ես ուզում եմ Ձեզ հարցնել Լեռնային Ղարաբաղի իրավիճակի մասին, ինչպիսի՞ն է իրավիճակն այնտեղ, եւ, ասենք, ԵԱՀԿ գագաթնաժողովից առաջ տեղի ունեցել են արդյո՞ք այս թեմայով խորհրդակցություններ եւ փոխհամաձայնություններ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Այո, Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության նախագահը տեղյակ է Ղարաբաղի հարցի կարգավորման շուրջ ընթացող բոլոր գործընթացներին: Ես ամեն օր իր հետ հեռախոսազրույց ունենում եմ: Իրավիճակը կայուն է: Այն երեւույթները, որոնք եղել են Ղարաբաղում, դուք գիտեք, մի քանի ամիս առաջ, իմ կարծիքով, հաղթահարված են եւ այլեւս չեն կրկնվելու:
Սա եւս կարեւոր է, քանի որ յուրաքանչյուր լարվածություն, յուրաքանչյուր ներքաղաքական պրոբլեմ անպայման իր ազդեցությունը կունենա բանակցային պրոցեսի վրա: Բանակցողը միշտ պետք է վստահ լինի, որ իր թիկունքն ապահովված է, որ ինքը պինդ է, որ իր ետեւում կա ժողովուրդ, կա պետություն, կա կայուն իրավիճակ: Ես, որպես մի մարդ, որը երկար տարիներ շատ դժվար իրավիճակներում մասնակցել է բանակցային պրոցեսներին, կարող եմ ասել, որ դա այդպես է: Ես կարծում եմ, ամենից կարեւոր հարցն այսօր Ղարաբաղի հարցն է, քանի որ այս հարցի չկարգավորված լինելն ազդում է ամեն ինչի վրա՝ եւ տնտեսական վիճակի, եւ քաղաքական, եւ տարածաշրջանային զարգացումների: Հավաստիացնում եմ Ձեզ, եթե հարցի լուծումը մենք ունենանք, Հայաստանը բոլոր առումներով հայտնվելու է լրիվ այլ իրավիճակում:
-Նույնի՞սկ տնտեսական:
-Այո: Այն, ինչ որ մենք ունենք հիմա, հինգ-վեց տոկոսանոց տարեկան աճ՝ միջազգային չափանիշներով վատ տոկոսներ չեն, բայց եթե այդ տոկոսը հաշվում ենք մեր ունեցած ցածր բազայի վրա, ապա դա տոկոս չէ: Համոզված եմ, որ հարցի կարգավորումը կբերի լրիվ այլ կարգի թվերի: Մեր տնտեսական աճի մասին է խոսքը, եւ երկիրը, կրկնում եմ, հայտնվելու է լրիվ այլ հարթության մեջ: Դրա համար հարցերի հարցն այսօր ղարաբաղյան խնդրի կարգավորումն է:
Ռոբերտ Մավիսակալյան, ՙԱրմենիա՚ հեռուստաընկերություն – Այս իրավիճակում, երբ ապացուցվեց, որ Հայաստանում, այդուհանդերձ, քաղաքական կայունությունը կա, եւ ինչպես սկզբում նշեցինք, որեւէ քաղաքական, տնտեսական ճգնաժամի մասին խոսք լինել չէր կարող, Դուք դա գնահատո՞ւմ եք որպես ուժ Ստամբուլում բանակցությունների ժամանակ:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ – Այո: Ու նաեւ կարող եմ ասել, որ դրսի վերլուծաբանների մոտ այս գնահատականը կա, որ երկրում աշխատում են քաղաքական ինստիտուտները: Եվ նույնիսկ այդպիսի դեպքերից հետո երկրում կայունությունը պահպանվեց: Եվ քաղաքական ուժերի վերաբերմունքը, հայտարարությունները, ես ասեմ, բավական լուրջ եւ դրական են գնահատվել: Սա իսկապես ցույց է տալիս, որ երկիրն աստիճանաբար կայանում է:
Շնորհակալություն Ձեզ հանդիպման համար, շնորհակալություն հարցերի համար, շահագրգիռ քննարկումների համար:
